Han fann eit språk
Ivar Aasen reiste landet rundt og fann eit språk. Den vesle mannen reiste over 25.000 kilometer og plukka systematisk opp bitar av talemålet rundt om i Noreg.
Resultatet var skriftspråket landsmål, det vi i dag kjenner som nynorsk.
- Ivar Aasen skapte ikkje eit språk, han laga ikkje eit språk. Han fann eit språk. Han var den første som oppdaga at det er mange likskapar mellom norske dialektar, seier Ottar Grepstad.
Artikkelen fortsetter under annonsen.
Torsdag kom han med biografien «Historia om Ivar Aasen» i samband med at det i dag er 200 år sidan Ivar Aasen vart fødd.
Fantastisk forteljar
- Ivar Aasen endra framtida. Eg trur det er rett å seie at han la grunnlaget for at Noreg vart den første formelt fleirspråklege staten i Europa, seier Grepstad.
I biografien teiknar Grepstad eit bilete av ein mann med store motsetningar. Aasen var ein liten, sjenert og beskjeden mann utan det store sjølvbiletet. Han var berre 1,61 høg, og han syntest sjølv lite om utsjånaden sin.
«Dette forunderligste lille Væsen, som nogensinde har traadt norsk jord», skreiv Dagbladet då Aasen døde.
Men samtidig som han var sky, var Aasen ein fantastisk forteljar, og han må ha vore flink til å komme i kontakt med folk, meiner Grepstad.
- Han hadde også eit uvanleg godt minne og var intenst energisk. Eg er fjetra og skjønar ikkje heilt korleis det han gjorde var mogleg. Han var på reise i 23 ulike kalenderår. Kvart av desse åra reiser han i gjennomsnitt 120 dagar. Han er med andre ord på reise kvar tredje dag i 23 år - og så i den tida, seier Ottar Grepstad.
Mønster
Artikkelen fortsetter under annonsen.
Aasen var berre 22 år gammal då han sette seg føre å finne fram til eit norsk skriftspråk bygd på daglegtalen over heile landet. I åra 1842- 46 gjennomførte han den første av mange reiser landet rundt og fann eit mønster i dei talemåtane som då var i bruk.
Den vesle mannen vart teken imot med undring ute i landet. Mange forstod ikkje heilt kva han heldt på med.
- Han kom til sine eigne, men dei forstod han ikkje, skriv Grepstad, og det er ikkje så rart, meiner han.
- Dei møter ein person som er ukjend for dei fleste, og som skal komme og høyre korleis folk snakkar. Det var rart i 1850. Då må denne mannen i all sin blygsel ha hatt solide evner til å vinne tillit, og komme i kontakt med folk. Eg trur han brukte forteljarkunsten som inngang. Han var ein innmari god forteljar, seier Grepstad.
Han kallar i biografien arbeidet til Aasen for eitt av dei mest vellykka og samfunnsinngripande forskingsprosjekta i norsk historie.
Litterær skatt
- Ivar Aasen har ei uvurderleg betydning for norsk språk, og særleg for det nynorske skriftspråket. Han samla systematisk inn det som skulle bli grunnlaget for folkespråket, som han kalla det, seier kulturminister Hadia Tajik (Ap) til NTB.
Statsråden er sjølv nynorskbrukar og bruker blant anna berre nynorsk i dei mange Twitter-meldingane sine.
Artikkelen fortsetter under annonsen.
Ho trekkjer også fram at Aasen etterlet seg ein litterær skatt, der både dikt og ordtak har gått inn i det norske språket.
- Fleire av dikta er også tonesett, og er nokre av dei mest folkekjære songane vi har, seier Tajik.
Mest kjent av dikta til Aasen er «Nordmannen» (Mellom bakkar og berg).
Ivar Aasen
Fødd 5. august 1813 i Ørsta.
Språkforskar, språksamlar og diktar.
Skapar av landsmål, nynorsk skriftspråk.
Gav i 1853 ut den første boka på nynorsk - Prøver af Landsmaalet i Norge.
Var også diktar. Skreiv blant anna diktet «Nordmannen» (Mellom bakkar og berg).
Fekk statsstipend i 1851 og livet ut.
Døydde 23. september 1896 i Kristiania.
