Aktiv dødshjelp er avmakt i system

Dersom vi som samfunn vurderer sjukdom og hjelpeløyse som grunn til å avslutte livet, vil det for mange vere normgivande for kva dei gjer.

Viljen til aktiv dødshjelp viser mest av alt avmakt, forkledd som barmhjertighet. Ingen av oss ønskjer å sjå dei vi er glade i ha det vondt eller ha det vi trur er eit «uverdig» liv. Men å bli hjelpelaus er ein del av livet. Vi er det alle, frå tid til anna.

Skulle det vere ein grunn til å synest at det er rett å ta livet av? Kvar vil i så fall det ta samfunnet vårt? Eg trur at vi, i vår liberale og individualistiske tidsalder, fort vil kome i ein situasjon der fleirtalet vil forvente at hjelpetrengande skal be om å få døy.

Eg har vore tett på folk på slutten av livet. Dei er ofte svært opptekne av å ikkje vere til bry. Og kva tid vurderer vi at ein person er samtykke-kompetent?

Dersom vi som samfunn vurderer sjukdom og hjelpeløyse som grunn til å avslutte livet, vil det for mange vere normgivande for kva dei gjer. På same måten som ein del gravide, som veit at barnet dei ber på er sjukt, seier når dei fortel om opplevingar som at hjelpeapparatet nesten «tilrår» eller forventar abort.

Så kva er etikk og kva er politikk i spørsmålet kring aktiv dødshjelp?

Det høyrest fint ut at den enkelte bestemmer sjølv, og at legalisering av dødshjelp berre skal skje innanfor svært strenge grenser. Men vi veit frå land som har innført «streng» dødshjelplov, at ho blir utfordra frå dag ein, til å gå frå legeassistert sjølvmord til eutanasi. Canada vil no la det gjelde for mennesker med psykiske lidingar og i Nerderland er det fremma forslag om at alle over 75 år bør kunne få dødshjelp viss dei opplever at dei har levd eit «fullført liv».

Nederland viser også til fulle at opning for aktiv dødshjelp fører til ei verdigliding. Endå til prinsipielle tilhengarar av dødshjelp (som etikaren Theo Boer) er blitt kritisk ut frå auken i dødshjelptilfelle, utviding av kven som får dødshjelp og at eigne «dødshjelpteam» tolkar lova svært liberalt (også der fastlegen har sagt «nei»).

Vi som samfunn må heller bruke kreftene på å trygge folk, ikkje få dei til å kjenne seg som ei byrde og tilby god smertelindring. Det er viktig at tida rundt sjukdom og død blir snakka ærleg om, i møte med den det gjeld og dei pårørande. Og at ein ikkje for ein kvar pris gjev livsforlengande behandling. Det kan vere rett å avgrense behandling, eller ikkje starte livsforlengande behandling, for å gje eit menneske verdighet inn mot døden.

Dette treng ofte dei pårørande hjelp til å forstå og godta, fordi møtet med døden er skremmande. Eg kjenner ei dame som måtte «kjempe» for at far skulle få døy på det lokale sjukehuset, i staden for å bli flytta mange mil heimanfrå og kanskje få ei veke ekstra. Men då langt unna familien og med mykje «styr» inn mot det uunngåelege.

Eg slår eit slag for den gode samtalen, for klare etisk funderte lover som gjev livsretten gode vilkår og som ikkje gjer hjelpeløysa og avmakta til gode grunnar for aktiv dødshjelp.