Bokmål for materie, nynorsk for ånd
Språkprofessor Sylfest Lomheim meiner det er mykje lettare å kome unna med ein dårleg tekst på bokmål enn på nynorsk.
Den tidlegare språkdirektøren understrekar at det i prinsippet ikkje er skilnad på nynorsk og bokmål. I praksis meiner han det er forskjell likevel: Toleransen for dårleg språk er lågare på nynorsk enn bokmål.
- Det skal mindre til av abstrakt og ordrikt idéspråk på nynorsk før ein lesar reagerer, seier Lomheim.
Artikkelen fortsetter under annonsen.
Derfor meiner han også at mange nynorskbrukarar opplever at det kostar meir å få til ein god tekst på nynorsk eller på bokmål.
- Når du får han til å sitje, vert det eit meir genuint, friskt og saftig språk, seier professoren.
Det meiner han heng saman med at nynorsken er mindre i bruk og dermed er mindre «utstliten».
- Relativt sett har nynorsken sin styrke i det åndelege - som lyrikk, litteratur og liturgi, medan bokmålet står sterkast i det materielle, seier Lomheim.
* Frykta meir gudløyse med nynorsk i kyrkja
* Nynorsk - eit språk utan framtid?
* Bare 4 av 117 nye kristne bøker er på nynorsk
* Vekslar mellom nynorsk og bokmål
Artikkelen fortsetter under annonsen.
* Nynorskbok må godkjennes i Vatikanet
* - Fornyinga av bibelspråket kjem frå nynorsk
* Språk i norsk kyrkje - ei tidslinje
Språkprofessoren ved Universitetet i Agder har støtte i statistikken: Rundt 30 prosent av kyrkjesokna i Den norske kyrkja brukar nynorsk liturgi, men mange av desse er små sokn på landet. Talet auka fram mot krigen og har sidan har vore stabilt. Det er berre bispedøma Oslo, Borg, Sør-Hålogaland og Nord-Hålogaland som ikkje har sokn som feirar gudstenester på nynorsk.
Dei lyriske kvalitetane til nynorsken er det vanleg å ha sans for. Lomheim påpeikar at dette er noko nynorsken har sams med svensk - men likskapen stoppar ikkje der.
- Blindtestar utførte av eit svensk forskarteam ved Lunds Universitet viser at svenskar forstår betre nynorsk enn bokmål. Det verkar sensasjonelt, sidan kontakten deira med nynorsk er mykje mindre enn kontakten med bokmål, seier han.
Slik sett synest han nynorskbrukarar med stort frimod skal bruke ord som ljos, kjærleik, vørnad og samvit. Det er jo slike ord Fredrik Skavland nyttar på tv kvar fredagskveld for å få svenskar til å forstå kva han meiner.
- Nynorsken er meir fullvokalisk og songbar og gir meir fylde i klang enn bokmål. Det har ingenting med fordommar å gjere. Dette er eit faktum faktum, seier han og viser mellom anna til kor stor del av orda som endar på -a og kor mange fleirstavingsord som finst i ordlistene. På bokmål heiter det «Jeg skriver», på nynorsk «eg skriv». Her meiner han ein kan jamføre bokmål og nynorsk på same måten som dansk og svensk.
Artikkelen fortsetter under annonsen.
- Samanlikna med svensk kan vi sjå at dansken slit. Det er berre slik det er. Italiensk, svensk og nynorsk er gode språk å synge på, seier han.
Sjølv om færre brukar nynorsk i dag enn for 40 år sidan, synest Lomheim at nynorsk har halde rimeleg bra stand.
- Skal vi sjå det i eit samfunnsperspektiv, har han greidd seg utruleg bra, seier han.
Urbanisering, sentralisering, kommunikasjon og teknologi har vore dei dominerande kreftene i samfunnsutviklinga - og alle desse er motkrefter til nynorsk.
- Midt på 1970-talet var det 16-17 prosent av skuleelevane som brukte nynorsk. No er det 11-13 prosent. Korrigerer du for folkeveksten, er det i tal truleg like mange nynorskbrukarar no som på 70-talet, seier Lomheim.
Sett i lys av at nynorskens andel vart halvert frå 1945-75, synest han dette er utruleg. Han peikar på eit par grunnar til dette: Ein del av fordommane mot nynorsk er borte. Og tapet dei første tiåra etter krigen skjedde i stor grad i «utkantområda» for nynorsken, som deler av Sørlandet, Trøndelag og Nord-Noreg.
- På Vestlandet frå Møre til Agder står nynorsken rimeleg stødig, bortsett frå i bystrok, konstaterer Lomheim.
